„BELaM“
UVOD: Razvoj šinskog sistema, definisan u okviru GUP-a – Beograd 2021, zasnovan je na uvođenju savremenog visoko kapacitetnog sistema tipa LRS, dok je na pojedinim tramvajskim deonicama predviđena postepena rekonstrukcija i podizanje performansi na nivo LRS-a.
Taj plan je „Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda“ iskoristila kao osnovu za raspisivanje konkursa za izradu dokumenta „PREFEASIBILITY STUDY FOR CONSTRUCTION OF THE FIRST LIGHT RAIL SYSTEM WITH GENERAL DESIGN (WITH ELEMENTS OF PRELIMINARY DESIGN)“. Ovaj posao su dobili inženjeri i stručnjaci iz: INECO-a (Ingeniería y Economía del Transporte, S.A. Madrid) i JUGINUS-a (Jugoslovenski Institut za urbanizam i stanovanje).
TRASA: Prezentovana u javnosti, svima poznata a u projektu označena kao varijanta „Akademija“, sadrži niz korisnih rešenja. Pored glavnog tunela (od Sredačke ulice do Brankovog mosta), predviđeno je da vozila idu pod zemlju i na raskrsnicama kod Cvetkove Pijace, Ušća/Hajata i kružnog toka/Opštine NBG. Duž Bulevara K.Aleksandra je predviđeno uvođenje brojnih podzemnih pešačkih prolaza, zatim ukidanje raskrsnica sa većinom poprečnih ulica i uvođenje plana signalizacije koji bi BELaM-u omogućio prvenstvo prolaza duž cele trase (uključujući i NBG). Veruje se da bi ova rešenja doprinela komercijalnom uspehu projekta jer bi ubrzala saobraćaj, olakšala pristup lakom metrou i ceo sistem učinila u velikoj meri bezbednim, nezavisnim, tačnim, redovnim i pouzdanim.
PARAMETRI KORIŠĆENI PRILIKOM PROJEKTOVANJA: Trasa linije beogradskog lakog metroa može se podeliti u dva sektora >
- Sektor 1: Tunel i most. Objekti koji se neće menjati u bliskoj budućnosti imajući u vidu da su njihovi profili planirani i za klasični metro.
- Sektor 2: Ostatak trase. Fleksibilna struktura, podložna promeni u bliskoj budućnosti kako bi se prilagodila klasičnom metrou.
GRADNJA: Predviđena je po fazama, u trajanju od 5 godina. Faza 0: obuhvata deonicu od hotela „Hajat“ do depoa (na prostoru sadašnjeg tramvajskog) i predstavlja probnu trasu budućeg sistema koja treba da pokaže sve prednosti ovog novog vida transporta. Konstruktorima i budućem operatoru treba da posluži za testiranje i podešavanje. Faza 1: obuhvata deonicu od Vukovog Spomenika do Depoa. Faza 2: obuhvata deonicu od Bulevara Z.Đinđića do A.Dubčeka/Tvorničke. Faza 3: obuhvata deonicu od Vukovog Spomenika do Ustaničke. Ostavljena je za kraj kako bi se o istom trošku uradila i predviđena rekonstrukcija celog Bulevara. Tunel od Brankovog mosta do Trga N.Pašića bi se bušio TBM-om a ostatak „cut and cover“ metodom.
LINIJE: U samom startu bilo bi omogućeno uspostavljanje dve linije: 1A (Ustanička – Tvornička) i 1B (Vukov Spomenik – Blok 41). Radno vreme bi bilo 05-24h svakog dana uključujući nedelju i praznike. Obe linije bi delile trasu na deonici od Vukovog Spomenika do Novog Merkatora gde bi 1B kroz Bul. Umetnosti nastavila do Bul. Milutina Milankovića. Na toj „tehničkoj deonici“ bi bile uspostavljene stanice „Blok 39“ i „Blok 41“. Prva linija (1A) bi saobraćala u taktu od 4 minuta a druga (1B) u taktu od 12 minuta. Predviđeno je da stajalište „Arena Hall“ (Arena II) bude u funkciji samo tokom održavanja manifestacija u Areni. Takođe, u cilju što bolje integracije žel. stanice „N.Beograd“, predloženo je dodavanje treće šine na trasi duž ul. Milentija Popovića i Bul. M.Milankovića sve do konekcije sa tehničkom deonicom („technical branch planned for commercial use“) čime bi se dobila kružna trasa: M.Popovića-Bul. Z.Đinđića-Bul.Umetnosti-Bul.M.Milankovića.
REORGANIZACIJA LINIJA GRADSKOG SAOBRAĆAJA: U cilju potpunog integrisanja sistema lakog metroa sa postojećim sistemom javnog prevoza, predviđena je reorganizacija linija.
- Tramvaji: linija 6 se ukida. Linija 7 menja trasu i od Vukovog Spomenika ide na Omladinski Stadion a iz Milentija Popovića ide Bulevarom M.Milankovića do nove okretnice u blizini ulice Omladinskih brigada. Linije 2, 10 i 11 zadržavaju istu trasu ali se uvode „novi operacioni elementi“ („new operational elements“ - vozila?). Ostale linije (3, 5, 9, 10, 12, 13 i 14) zadržavaju postojeće stanje.
- Autobusi: Linije 15, 26, 75 i 84 zadržavaju trasu ali opet uz „new operational elements“. Linije: 16, 27A, 65, 68, 71, 72, 77, 83, 95 i 706 u nekim delovima menjaju trasu kako bi se prilagodili novom stanju. Linija 67 se ukida. Uvodi se nova linija F1 na relaciji Medaković III – Vojislava Ilića – Plavi most – Gospodara Vučića – Cvetkova Pijaca. Ostale linije zadržavaju postojeće stanje.
- Trolejbusi: okretnica na Studentskom Trgu se izmešta, sve linije idu u Kralja Petra, zatim Dubrovačkom do novog terminusa „Dorćol“, u Dunavskoj ulici. Ostale linije zadržavaju postojeće stanje.
OPIS LINIJE (DINAMIČKI): Tokom špica, predviđeno vreme pravljenja kruga (uključujući zadržavanja na terminusima) za liniju 1A iznosi 63 minuta. Liniji 1B treba 40.7 minuta. Prosečna brzina kretanja u špicu iznosi 28.5 km/h za liniju 1A i 27.3 km/h za liniju 1B. Broj kompozicija na liniji tokom špica: 16 (linija 1A) + 4 (1B) = 20 (uparenih vozila) duž čitavog koridora. Maksimalna brzina na površini je ograničena na 70 km/h. Predviđeno je i ograničenje od 20 km/h na deonicama u dužini od 20m pre i posle stanica na površini ali je ostavljena mogućnost ukidanja ovog ograničenja kako bi se omogućilo postizanje maksimalne brzine između stajališta.
STAJALIŠTA: Opštim uslovima je definisano da će visina platforme zavisiti od vozila. Citiraću: „Due to the future possible use of platform for metro system, platforms with two heights have been planned since light metro requires less platform height than metro does. The platform would have the height of 0.95 m from the level of the top of the rail (TOR) at side parts. Central part of the platform, in length of 75 m, would be at the height of 0.3 m from TOR and it would be possible to use it for light metro system, as well as in case it outgrows into metro”. Pored toga, predviđeno je dva tipa stajališta: podzemna („stations“) i nadzemna („waiting bays“). Dužina podzemnih stajališta iznosi 110m a dužina nadzemnih 75m. Prosečna udaljenost stajališta iznosi 650m. U centralnom gradskom jezgru su stanice bliže jedna drugoj dok je na NBG ta udaljenost veća kako bi se povećala komercijalna brzina. Osnovnu opremu „waiting bays“ čine platforme sa jedne i sa druge strane („side platforms“), te sistemi za informisanje putnika i prodaju karata.
NAPAJANJE: Predviđena je „overhead“ mreža sa naponom od 750 V i sedam podstanica koje će vršiti napajanje čitavog sistema.
DEPO: Postojeći na NBG omogućava smeštanje 36 kompozicija, kontrolnog centra i radionice. Potrebno je devet traka na koje će se smestiti po četiri vozila. Ostatak vozila bio bi smešten na terminusima i u stanici Vukov Spomenik. Proširivanje kapaciteta (za liniju 2 i 3) je predviđeno na prostoru autobuskog depoa NBG, koji bi bio izmešten sa te lokacije.
VOZNI PARK: Predviđeno je 46 vozila od čega bi 6 bilo u rezervi. Bila bi to vozila sa dve indentične kabine, vratima sa obe strane i to 2x „single“ na krajevima i 4x „double“ vrata na jednoj strani. U unutrašnjosti je predviđen prostor za osobe sa otežanim kretanjem kao i prostor za bicikle. Širina bi bila 2,650 mm a tip vozila sa 70% spuštenim podom jer kako su tada autori naveli: „tehnologija vozila sa 100% niskim podom je isuviše sofisticirana i nije dovoljno testirana“. Dužina bi iznosila 35m a maksimalna visina bez pantografa 3300 mm. Kapacitet bi bio 300 putnika (23% sedi, 77% stoji) odnosno 6 putnika/m2.
BUDUĆI RAZVOJ: Kao kratkoročni cilj predviđeno je produžavanje mreže lakog metroa do Bloka 45 a potom izgradnja druge i treće linije. Iako je GUP-om predviđeno „susretanje“ linija na stanici „Pravni fakultet“, autori preporučuju da se ukrštanje obavi na stanici „Trg Republike“. Kao dugoročni cilj označeno je proširivanje mreže dalje prema Zemunu i Karaburmi.
ZANIMLJIVOSTI: za funkcionisanje čitavog sistema, neophodno je angažovati staff od 247 osoba. Ukupna cena izgradnje svega ovoga procenjena je na 386.885.741 €. U okviru toga, za nabavku voznog parka od 46 vozila namenjeno je 126.500.000 € a za izgradnju mosta 20.910.000 €.