Deset monumentalnih građevina proglašeno spomenicima kulture
Stare dame pod zaštitom
Autor: Svetlana Palić | 07.08.2007 - 11:26
Deset prekrasnih beogradskih zgrada, zidanih uglavnom neposredno pre Drugog svetskog rata, odlukom Vlade Srbije proglašene su prošle nedelje spomenicima kulture. Time je njihova arhitektonska, urbanistička i istorijska vrednost podignuta na najviši nivo, a briga države postala trajna i obavezna.
- Ovo je samo prvih deset, od ukupno 40 predloga koje smo predali Vladi Srbije. Očekujemo da i ostali objekti steknu taj stepen zaštite. Bilo je vremena kad ni po tri godine niste mogli ni jedan objekat da proglasite spomenikom kulture i vlada koje su samo crkvene objekte proglašavale za spomenike kulture. Poslednjih godina, to je na sreću prepušteno stručnjacima - rekla je za „Blic“ Lidija Kotur iz Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture.
BULEVAR 67, 73 I 75: U Bulevaru kralja Aleksandra čak tri predratne lepotice postale su spomenici kulture: zgrada Pravnog fakulteta, na broju 67, prva je građevina zidana baš za potrebe studija prava, zatim zgrada Tehničkih fakulteta, smeštena u broju 73, zidana za namene koje ima i danas kad su u njoj smešteni Građevinski, Arhitektonski i Elektrotehnički fakultet, te Studentski dom „Kralj Aleksandar I Karađorđević“, na broju 75, kojeg je i sazidao Aleksandar da bi studente iz cele Kraljevine SHS, koji su bedno živeli po vlažnim sobičcima, pristojno smestio pre nego što izazovu opštu pobunu.
Osim što je značajna kao prva zgrada zidana da baš bude Pravni fakultet, ova građevina, prema obrazloženju Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture predočenom Vladi, „aritkuliše širi prostor kojim započinje deo kompleksa fakultetskih objekata“.
Zgrada Pravnog fakulteta, građena je od 1936 do 1940. godine u modernističkom stilu prema projektu arhitekte Petra Bajalovića i uz pomoć profesora arh. Petra Anagnostija.
Zgrada Tehničkog fakulteta zidana je u drugom stilu, u stilu akademizma, nešto ranije, od 1925. do 1931. godine prema projektu takođe dvojice arhitekata Nikole Nestorovića i Branka Tanazevića. To je monumentalna građevina sa dominantnim klasicističkim elementima. Fasada ima bogatu dekorativnu plastiku, skulpture i reljefnu fasadu na pročelju koju su radili akademski vajari Ilija Kolarević i Ivan Lučev, a ornamentalnu plastiku u veštačkom kamenu radio je Bedrih Zeleni. Posle Drugog svetskog rata dozidan je treći sprat po projektu arhitekte Mihaila Radovanovića.
Zgradu studenskog doma kojeg smo dugo zvali „Lola“, projektovao je Rus Georgij Pavlovič Kovaljevski, jedan od brojnih ruskih emigranata koji su značajno uticali na izgled Beograda posle Prvog svetskog rata. Sazidana je za godinu dana od 1927. do 1928. Stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture kažu da je to tipičan primer gradnje u Beogradu između dva rata, u godinama kad se gradsko tkivo ubrzano širi, a grad upravo takvim građevinama poprima oblike evropske metropole.
KRALJA MILANA 9: Najstarija od deset lepotica koje je Vlada proglasila spomenicima kulture je Dom Vračarske štedionice iz 1906. godine koji se nalazi u Kralja Milana broj 9. Njega je projektovao arhitekta Danilo Vladisavljević uz saradnju sa inženjerom Milošem Savčićem. I on prati duh akademizma, ali trpi i uticaje renesanse i baroka nemačkog porekla, pošto je arhitekta Vladisavljević studirao u Nemačkoj. Ova zgrada vredna je kao značajno delo u opusu ovog čuvenog beogradskog arhitekte.
NJEGOŠEVA 20: Zgrada u Njegoševoj 20, poznata kao kuća pukovnika Elezovića iz 1927. godine, zidana po projektu arhitekte Aleksandra Deroka u reprezentativnom nacionalnom stilu. Značajna je i po tome što je autor uspeo da pomiri modernu fasadu u duhu akademizma takozvanih kuća za rentu sa elementima domaće srednjovekovne arhitekture.
NEMANJINA 6: Zgrada Ministarstva saobraćaja u Nemanjinoj broj 6, pravi je primer postakademizma u arhitekturi Beograda između dva svetska rata. Svoj pečat ovoj monumentalnoj građevini, zidanoj između 1927 i 1931. godine po projektu arhitekte Svetozara jovanovića dali su veliki vajari Toma Rosandić, Dragomir Arambašić, Živojin Lukić, Lojze Dolinar i Rista Stijović svojim skulpturalnim ansamblima izvedenim u kamenu. Poseban detalj je sat-kula koja ističe bočno postavcljene figure Atlanta.
BRAĆE JUGOVIĆA 21: Najznačajnije delo arhitekte Dragiše Brašovana, kojem je ovom prilikom za spomenik kulture proglašena i vila na Dedinju, je zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Braće Jugovića 21 iz 1934. godine. Ona najbolje odslikava vreme prodora modernističkih i funkcionalističkih shvatanja u beogradsku arhitekturu.
AVALA: Hotel „Avala“ na istoimenom brdu iznad Beograda delo je još jednog ruskog emigranta Viktora Lukomskog, sazidano 1931. godine. Slično kao zgrada za rentu u Njegoševoj, i hotel „Avala“ uspešan je spoj modernizma na fasadi i tradicionalnih srpskih srednjovekovnih motiva. Ova građevina jedno je od najznačajnijih objekata Viktora Lukomskog kojem je radeći sfinge od veštačkog kamena na ogradi stepeništa pomogao ruski vajar Vladimir Zagorodnjuk.
Dve prave predratne vile
Kuča „Flašar“ u Ulici Kornelija Stankovića broj 16 na Neimaru, tipičan je primer arhitekture porodičnih kuća i vila između dva svetska rata. Ona je najznačajnije delo arhitekte Milutin Borisavljević, rađena sasvim u duhu akademizma.Podignuta je 1932. godine kao jednospratna, a potom je dograđena 1936.
Pod zaštitu je stavljena i kuća trgovca Dušana Lazića u Bulevaru Mira 47 na Dedinju iz 1932. godine arhitekte Dragiše Brašovana, kao tipičan primer ranog modernizma međuratnog perioda u Beogradu.