Odluka da se u opštini beogradskoj osnuje požarna četa sa deset požarnika doneta je 1880. godine. Prva zgrada Požarne komande nalazila se uz obod današnjeg Studentskog trga. Zanimljivo je da je to nje vodila jedna od prvih telefonskih linija u [...]
kaldrma.rs
Palata Srbija, stadion Partizana, Muzej Jugoslavije i bivša zgrada Centralnog komiteta samo su neke od najčuvenijih građevina koje je projektovao.
www.bbc.com
Arhitektura, Jugoslavija i istorija: Mihailo Mika Janković, otac modernog Beograda između Istoka i Zapada
- Grujica Andrić
- BBC novinar
9 oktobar 2022
Hiljade Beograđana svakog dana prolaze pored Palate Srbija, nekadašnje zgrade Centralnog komiteta i Muzeja Jugoslavije, dok navijači Partizana nedeljom gledaju utakmice na bivšem Stadionu Jugoslovenske narodne armije.
Ove čuvene građevine iz perioda socijalističke Jugoslavije spaja ime Mihaila Mike Jankovića.
Janković je bio je jedan od glavnih tvoraca posleratnog Beograda između 1945. i 1976. godine, čovek koga je Josip Broz Tito, doživotni predsednik Jugoslavije, redovno primao u rezidenciji na hrvatskom ostrvu Brijuni i uz njega kada su zemlju posećivali britanska kraljica Elizabeta Druga i američki predsednik Ričard Nikson.
Palata Srbija, nekadašnja zgrada jugoslovenskog Saveznog izvršnog veća (SIV) na Novom Beogradu, najpoznatiji je objekat koji je sagradio i „njegovo životno delo", kaže njegov sin Aleksandar.
Zbog Palate SIV-a dobio je ponudu iz Iraka da isti objekat sagradi u tamošnjoj prestonici Bagdadu, a etiopski car Hajle Selasije želeo je da mu poveri izgradnju Adis Abebe, glavnog grada te zemlje, prepričava mlađi Janković u telefonskom razgovoru za BBC na srpskom.
Jankovićevo stvaralaštvo poklopilo se sa pokušajima Jugoslavije da napravi otklon od Sovjetskog Saveza posle 1948. godine, kao i sa Hladnim ratom, kada se jugoslovenska arhitektura našla između realizma na Istoku i modernizma na Zapadu.
Mihailo Janković danas je „neizbežna figura" kada se govori o arhitekturi Novog Beograda, ali i cele Jugoslavije, smatra Vladimir Kulić, profesor istorije arhitekture na američkom Univerzitetu Ajova Stejt.
„Nije bio veliki inovator i revolucionar, ali je bio profesionalac koji je dobro vladao jezikom modernizma i umeo je da ga prevede u tehničke i materijalne okolnosti koje su tada vladale u socijalističkoj Jugoslaviji.
„To nije bila nimalo naivna, već vrlo ozbiljna sposobnost - da ti objekti budu zaista reprezentativni i da ih se niko ni do danas ne stidi."
Palata Saveznog izvršnog veća: Jankovićevo „životno delo"
Izgradnja Palate Saveznog izvršnog veća (SIV), koja danas nosi naziv Palata Srbija, počela je 1948. godine.
Na javnom konkursu pobedio je projekat tima hrvatskih arhitekata predvođenih Vladimirom Potočnjakom, koji će udariti temelje ovog zdanja, ali neće doživeti njegovo otvaranje.
Iste godine dogodio se i raskol rukovodstva Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) i Sovjetskog Saveza (SSSR), odnosno Josipa Broza Tita i Josifa Visarionoviča Staljina.
Osim u sferi politike, jugoslovenski komunisti trudili su se da se oslobode sovjetskog uticaja i u kulturi i urbanizmu, što je dovelo do promene planova u izgradnji budućeg sedišta najvišeg izvršnog rukovodstva zemlje.
„Politički raskid sa Sovjetskim Savezom zaustavio je dizalice na Novom Beogradu.
„A kada je strah od invazije bivšeg starijeg brata prošao, nije se moglo po starom u slikarstvu, književnosti, pa ni u graditeljstvu", opisano je u knjizi
Beograd kroz ključaonice 100 kuća autora Nenada Novaka Stefanovića.
Staljin je umro 1953. godine, a napetosti Beograda i Moskve simbolično i zvanično prestaju dve godine kasnije, kada je Nikita Hruščov, novi lider Sovjetskog Saveza, posetio Beograd.
Te 1955. oživela je i ideja o izgradnji palate, koja je će kasnije postati jedan od simbola Novog Beograda.
„Treba gledati smelije, šire, vizionarski, ali racionalno", rekao je Tito gledajući staru maketu SIV-a, navodi se u knjizi Nenada Novaka Stefanovića.
Posao je poveren Mihailu Jankoviću, arhitekti koji nije bio član partije, ali je bio sposoban profesionalac, što je ubedilo tadašnje državno rukovodstvo da je on pravi čovek za taj posao, opisuje profesor Kulić u naučnom radu Novi Beograd i simbolična izgradnja socijalističke prestonice.
Janković je rukovodio četvorogodišnjom izgradnjom objekta, koji je dotad imao „samo skelet, odnosno najosnovniju betonsku konstrukciju", priseća se očevog projekta Aleksandar Janković.
„Srušio je centralni deo objekta i napravio potpuno drugi aneks, u kojem se nalaze saloni šest republika - to je faktički postala nova zgrada i novi projekat koji je samo prilagođen tom osnovnom skeletu u obliku latiničnog slova H", dodaje.
Tako je napravio nešto što je i sam nazivao njegovim „najkompletnijim delom", kaže Aleksandar.
Gradnja je završena 1959. godine, a 1961. zdanje je zvanično otvoreno povodom
Prvog samita Pokreta nesvrstanih u Beogradu.
Arhitekta je uspeo da upečatljivim rešenjima odmakne ovaj objekat od originalnog projekta i sovjetskog nasleđa, objašnjava Slobodan Giša Bogunović, teoretičar arhitekture i autor
Arhitektonske enciklopedije Beograda 20. i 21. veka.
„Blagim uvlačenjem prizemnog fronta i odizanjem od tla na tanke stubove, svečanom otvorenošću i providnošću ulaznog dela, zgrada je učinjena lakšom i transparentnijom, a da nije nimalo izgubila od tražene monumentalnosti", priča Bogunović za BBC na srpskom.
Osim Jugoslovena, ova građevina oduševljavala je goste iz inostranstva, a neki su poželeli da imaju nešto slično u njihovim zemljama.
Tokom 1970-ih u Beograd je došla delegacija iz Iraka sa idejom da privoli jugoslovensko državno rukovodstvo i arhitektu Mihaila Jankovića da u tamošnjoj prestonici Bagdadu izgrade identičnu zgradu.
Međutim, obavešteni su da tako nešto „ne dolazi u obzir", pa su bili spremni da se zadovolje drugačijim zdanjem ukoliko Janković pristane da ga lično projektuje, seća se Aleksandar.
„Pristao je i išao je više puta u Bagdad na razgovore, taj projekat se razvijao, ali ga je u tome sprečila smrt 1976. godine", kaže on.
Svakako da je originalna fasada požare komande daleko lepša od ovoga što mi danas vidimo.
I na gruboj skici aritekte se vidi da je to trebalo da izgleda mnogo drugačije.
Treba biti objektivan i reći da je od iseljene vatrogasne stanice napravljen objekat potpuno drugačije namene koji je doneo mnogo novih vrednosti stanovnicima Beograda.
a i pozicioniran je u blizini nekoliko fakulteta, škola, studenstkog doma... 
