Kada se kritikuje konzervativnost crkve po pitanju arhitektonskog stila u kome se gradi 99% crkvi ovde (postoje izuzeci npr crkve na Bezaniji ili Cukarickoj padini) treba imati u vidu malo siri kontekst i istorijsku ulogu crkve. Tokom 500 godina turske hegemonije ovde crkva je bila jedina institucija ovog naroda koja je, kako tako, opstajala i njoj je pripadala uloga ocuvanja identita naroda i kontinuiteta sa predjasnjim stanjem, sto se materijalizovalo u konzervativnosti arhitekture, bogosluzenja i freskopisa (ono sto meni smeta mnogo vishe od arhitekture u crkvama je sto se ponekad i dan danas freske i ikone ukrasavaju sa slavenoserpskim ispisom koji niko ne moze da procita - ne mora da se koristi ulichni vokabular ali mi imamo knjizevni standard jezika koji bi bio blizi prosechnom verniku od onoga sto imamo i u Hramu Svetog Save).
Tokom turaka crkve se praktichno nisu gradile, sve do 1856 ( broj izgradjenih crkava pre toga, juzno od save i dunava se mogu nabrojati na prste dve ruke - npr poluukopana crkva u porti nove saborne crkve u Nishu, izgradjena 1814te). Takodje nije postojala srednja obrazovana klasa koja je mogla da izrodi neimare, arhitekte i zanatlije koji bi eksperimentisali sa inovacijama u arhitekturi, kao sto se desavalo na zapadu prilikom svake evolucije stilova. Iz slichnog razloga, i kada smo dobili nezavisnost, vecina novih crkava je gradjena u barokno/klasicistickom stilu - prosto je moralo biti tako - arhitekte su bili ili stranci ( saborna crkva u Beogradu - Fridrih Adam Kverfild) ili nashi ljudi koji su stekli znanje u skolama severno od Save i Dunava ili na radu u istom tom regionu.Taj stil je takodje odgovarao zeljama drzavnika da se sto pre distanciramo od Turaka i priblizimo Evropi.
Sa razvitkom domaceg obrazovnog sistema i pod uticajem romantizma, osecaja novostecene nacionalne moci i identiteta polako se prestaje sa crkvama u tom stilu i vraca ka Vizantiji-tako je bilo sve do WW2. Za vreme komunista opet imamo pauzu u izgradnji crkava i kada oni odlaze, crkva opet naglasava kontinuitet svog postojanja uporno imitirajuci nemanjicke zaduzbine. Nekada cak i ultra lenjo - crkve u Batajnici i Zemun polju, obe izgradjene krajem 90tih i pocetkom ovog veka su 99% iste i josh kopije krusevacke Lazarice.
Lichno bih voleo da vidim malo vishe kreativnosti u arhitekturi crkava jer nema potrebe da se opet 30 godina naglasava neki kontinuitet. Mada ajde, mogu i to da svarim, ali kada bi se barem manuli slavenosrpskog u freskopisu....