eKapija istražuje: Razlike u platama među opštinama u Srbiji i do 800 EUR, mnogo veće nego u susednim zemljama
Može li siromašni jug da stigne bogati sever? Ako je suditi po razlikama u prosečnim platama među opštinama u Srbiji, koje su iz godine u godinu sve veće - teško. Naime, prema poslednjim dostupnim podacima Republičkog zavoda za statistiku (RZS) za jun 2023. godine, prosečne zarade u pojedinim beogradskim gradskim opštinama skoro trostruko su više nego u onim najmanje razvijenim na jugu zemlje, tačnije nešto više od 800 EUR.
Prema podacima RZS, prosečna neto plata u junu iznosila je 85.539 dinara.
Najvišu prosečnu platu primili su stanovnici opštine Stari grad i ona je iznosila 151.408 dinara (1.292 EUR), a najnižu stanovici Preševa - 57.074 dinara (487 EUR).
Dakle,
stanovnici "najbogatije" opštine primili su za 94.334 dinara, odnosno 805 EUR više od onih iz "najsiromašnije"!
Razlike postoje i u drugim zemljama u okruženju, ali one pak, nisu tako izražene.
U Crnoj Gori je npr. ta razlika 238 EUR, u FBiH 254 EUR, u Republici Srpskoj 336, a u Hrvatskoj 345 EUR.
Kretanje zarada po opštinama i gradovima
Plate koje su veće od prosečne zarade u junu su Srbiji su imali građani Novog Sada, Bora, Majdanpeka, niške gradske opštine Medijana i svih beogradskih opština, osim Barajeva, Grocke, Mladenovca, Obrenovca, Sopota i Surčina.
Najvišu prosečnu neto platu u junu primali su stanovnici beogradske opštine Stari grad i ona je iznosila 151.408 dinara, zatim na Vračaru, gde je bila 148.022 dinara. Slede Novi Beograd sa 142.361 dinarom i Savski venac sa 139.972 dinara.
Sa druge strane, manje od 60.000 dinara prosečno su u junu primili stanovnici nekoliko opština sa juga. Tako su najniže prosečne zarade imali stanovici Preševa (57.074 dinara), Bojnika (58.170 dinara), Vlasotinca (58.246 dinara), Blaca (59.092 dinara), Svrljiga (59.409 dinara), Crne Trave (59.526 dinara) i Gadžinog Hana (59.683 dinara).
Sve ovo ukazuje da je nejednakost dohotka u Srbiji viša nego u zemljama Evropske unije, kaže za eKapiju
finansijski savetnik Đorđe Ostojić i dodaje da to potvrđuje i
Gini koeficijent, koji predstavlja najčešće korišćenu meru disperzije, a koristi se kao mera nejednakosti prihoda i nejednakosti raspodele bogatstva.
- Ovaj koeficijent za Srbiju iznosi 33,3% za 2021. godinu (poslednja dostupna godina), dok za isti period za celu EU iznosi 30%, pri čemu manji procenat ukazuje na manju nejednakost - navodi naš sagovornik.
Ovo je, kako objašnjava,
rezultat dugogodišnje politike ekonomske centralizacije, gde se Beograd pozicionirao kao administrativni, poslovni i politički centar, što je dovelo do "nejednakosti dostupnih prilika i dramatičnog povećanja nejednakosti ishoda."
- U ovakvoj situaciji,
deca i omladina koji potiču iz manjih sredina imaju lošije obrazovanje i slabiji pristup modernim tehnologijama, što ujedno rezultira i manjim šansama da stignu do dobro plaćenog zanimanja u budućnosti. Ono što svakako međunarodni stručnjaci ističu je da se nejednakost šanse i nejednakost ishoda međusobno pojačavaju, tako da je
poprilično izvesno da će Beograd zadržati (i čak pojačati) svoju dominantnu poziciju - kaže Ostojić.
Tadija Mitić, program menadžer Nacionalne Koalicije za Decentralizaciju (NKD) smatra da do velikih razlika u platama među regionima u Srbiji dolazi iz više razloga.
- Pre svega,
geografska neujednačenost razvoja i ekonomske koncentracije u većim urbanim centrima mogu biti glavni pokretači ovih razlika. S obzirom na značajno raznoliko društveno-ekonomsko okruženje koje karakteriše Srbiju, ovaj fenomen nije izolovan - kaže Mitić.
Šta može doneti Nacionalni plan razvoja?
Kako Mitić dodaje, u cilju umanjivanja ovih razlika trebalo bi usvojiti Nacionalni plan razvoja koji će, navodi, biti u skladu sa potrebama građana koji žive u različitim lokalnim zajednicama.
- Ovaj plan bi trebalo da bude oblikovan uz poštovanje principa decentralizacije, ali i ljudskih prava, ostavljajući dovoljno prostora za regionalno i lokalno prilagođavanje. Ovo bi, vremenom, trebalo da omogući ravnomerniji razvoj i ekonomsku stabilnost na regionalnom nivou - smatra Mitić.
Vlada Srbije je, inače, krajem juna,
usvojila Uredbu o postupku pripreme Nacrta plana razvoja Republike Srbije.
- Uredba je stupila na snagu 8. jula 2023. godine, rok je bio 8. septembra 2023. godine da se formira Upravljačko telo, o čemu nema javno dostupnih podataka. To znači da, za sada, nema javnih informacija da li će i kada biti formirana stručna grupa koja bi trebalo da izradi tekst Nacrta Plana Razvoja Republike Srbije, a u okviru koje Nacionalna Koalicija za Decentralizaciju (NKD) vidi sebe kao neizostavnog člana. Putem zahteva za pristup informacijama od javnog značaja NKD je tražilo dodatne informacije o kriterijumima za ulazak u članstvo stručne grupe, kada će biti raspisan poziv i da li će poziv biti javan, na šta smo dobili odgovor od Republičkog Sekretarijata za Javne Politike i Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave, da takve informacije za sada ne poseduju - kažu u NKD.
Uredbom je predviđeno da se
posebna pažnja posveti ravnomernom regionalnom razvoju, kao i planiranju razvoja u skladu sa Agendom 2030.
- Ono što za sada treba znati jeste da bi za najkasnije 120 dana (4 meseca), trebalo da imamo oformljenu stručnu grupu koja će raditi na izradi ovog dokumenta, a kasnije i na njegovoj implementaciji, nadajmo se - dodaju.
Kako smanjiti razlike?
Ukoliko bismo želeli da postignemo efekat ujednačavanja zarada po opštinama, tj. možda je bolje reći
ujednačavanje ostatka Srbije sa Beogradom, mislim da su pre svega potrebne mere i investicije koje će olakšati život ljudima u manjim sredinama, smatra Đorđe Ostojić.
- Na primer, ukoliko imamo neku osobu koja je stručnjak u svojoj oblasti (bilo da je reč o tehničkom, medicinskom, ekonomskom ili IT usmerenju), šanse su veoma male da će ta osoba ostati u manjoj sredini pre svega zbog
infrastrukturnih deficita kao što su npr. česti prekidi struje, loš kvalitet vode, loša medicinska zaštita itd - navodi Ostojić.
Drugi otežavajući faktor je, prema njegovim rečima,
manjak kvalitetnih radnih mesta koje nude mogućnost natprosečne zarade jer vlada hronična centralizacija viših upravljačkih pozicija u gradovima kao što su Beograd i donekle Novi Sad i Niš.
- Ukoliko želimo rast prosečnih zarada u "ostalim" opštinama,
potrebna su radna mesta koja će biti dovoljno zahtevna i atraktivna da privuku najkompetentnije radnike i sprečiti njihov odlazak ka većim gradovima. Problem je što je proces otvaranja novih radnih mesta uslovljen slobodnim tržištem, tako da bi potencijalni lek moglo da bude formiranje poslovno-tehnoloških parkova u manjim mestima, kao i određene finansijske mere za pomoć preduzetnicima u manjim mestima kako bi se poboljšala poslovna klima - smatra finansijski savetnik.
Razlike u prosečnim platama po opštinama u Srbiji, prema mišljenju Tadije Mitića, javljaju se primarno zbog neujednačenog regionalnog razvoja koji je trenutno prisutan u zemlji.
- Ovaj problem je složen i može se delimično pripisati
centralizaciji resursa i odlučivanja, što često rezultira većim investicijama i boljim ekonomskim prilikama u urbanim centrima, dok ruralne oblasti ostaju zanemarene - smatra naš sagovornik.
Dodatno, regionalne razlike prema njegovim rečima, mogu biti posledica nedovoljne adaptacije razvojnih strategija prema specifičnim potrebama i resursima lokalnih zajednica.
-
Decentralizacija, koja još nije u potpunosti implementirana, bi omogućila opštinama i regionima da kreiraju strategije i programe koji su više u skladu sa lokalnim okolnostima, što bi moglo doprineti smanjenju ovih razlika. Takođe, treba uzeti u obzir i
nedovoljnu uključenost lokalnih zajednica u procese donošenja odluka koje direktno utiču na njihov ekonomski razvoj. Aktivno učešće lokalnih zajednica u kreiranju i sprovođenju regionalnih razvojnih strategija može pomoći u identifikaciji pravih pravaca razvoja i mogućnosti za povećanje zaposlenosti i prosečnih plata u tim zajednicama. Osim toga,
razlike u platama mogu biti posledica varijacija u kvalitetu javnih usluga i upravljanju ljudskim resursima među opštinama, što može direktno uticati na privlačenje investicija i ekonomske prilike u različitim regionima. Dalje, mislim da bi bilo važno uvesti obavezu ili preporuku za
osnivanje konsultativnih tela koja bi bila zadužena za pripremu, izradu i praćenje sprovođenja regionalnih razvojnih strategija. Kroz ovu inicijativu, lokalne samouprave i organizacije civilnog društva bi mogle zajednički da rade na razvoju dokumentacije koja će najbolje odgovarati potrebama lokalnih zajednica. Trebalo bi još razmotriti i
uspostavljanje nezavisnog državnog organa/tela koje bi nadziralo realni uticaj primene politika Vlade Srbije na ravnomerni regionalni razvoj. Kroz analizu i pravovremeno izveštavanje, ovakvo telo bi moglo da pruži dragocene uvide i preporuke za buduće strategije razvoja. Na kraju, smatram da bi iniciranje kampanje koja bi edukovala građane o značaju ravnomernog regionalnog razvoja, kao i potencijalnim putevima za njegovo ostvarivanje, moglo da ima dalekosežan pozitivan uticaj. Podizanje svesti o ovom pitanju može biti ključni korak ka ostvarivanju konkretnih i održivih rešenja - zaključuje Mitić.
eKapija istražuje: Razlike u platama među opštinama u Srbiji i do 800 EUR, mnogo veće nego u susednim zemljama
www.ekapija.com