Autor: E.B. | 21.08.2008. - 10:22
Dragan Đilas je 65. i ujedno najmlađa ličnost na čelu Beograda. Pre nega, u proteklih gotovo stosedamdeset godina Beogradom je upravljalo šezdesetčetvoro viđenih ljudi sa različitim nazivima funkcije, od upravitelja varoši, preko predsednika opštine, do predsednika Skupštine grada i gradonačelnika.
ILIJA ČARAPIĆ: Prestonica je dobila svoje organe uprave 1839. godine, posle ustava kojim je ograničena samovolja knez Miloša Obrenovića. Prema odredbi ovog ustava, opština je osnovna upravna jedinica. Zakonom o „ustrojeniju obština“ od 13. jula 1839. godine, opština je postala pravna ličnost sa svojim vlastitim organima uprave. Beogradsku opštinu kao opštinu prve klase predstavljalo je Upraviteljstvo varoši Beograda sa odeljenjima između kojih je bila izvršena podela dužnosti na sudsku, administrativnu i policijsku.
Prvi predsednik Beogradske opštine bio je Ilija Čarapić, sin proslavljenog vojskovođe iz Prvog srpskog ustanka Vase Čarapića, rođen 1792. godine u Belom Potoku podno Avale. Za vreme njegovog službovanja počela je besplatna dodela placeva na Terazijama za izgradnju kuća. Tada su Terazije bile periferija grada, pa su se retki odlučivali da tamo uzmu plac, iako su mogli da zagrade onoliko zemljišta koliko su hteli. Posle sukoba sa knezom Milošem 1835. Čarapić biva penzionisan. Ponovo je vraćen u službu po Miloševom odlasku sa vlasti. Od početka funkcionisanja opštinske uprave pa do 27. maja 1840. godine, obavljao je dužnost predsednika beogradske opštine. Umro je 21. aprila 1842. Sahranjen je kraj Markove crkve na Paliluli.
KLJUČEVI GRADA: Ilija Čarapić, a potom Miloš Bogićević i Mladen Žujović bili su upravitelji varoši Beograda i po zakonu istovremeno predsednici opštine. Ta zakonska odredba ukinuta je 20. decembra 1841. godine. Uprava varoši je odvojena od opštine i predsednika opštine od tada je birao opštinski zbor. Zbog malog broja pisanih dokumenata, nije za sada moguće tačno utvrditi imena svih predsednika opštine sve do osamdesetih godina 19. veka. Iz istog razloga šturi su i nepotpuni podaci o životu i radu onih čija su imena poznata.
Zna se da je 1844. predsednik opštine bio Jovan Tucaković. Sledeći poznati bio je Stojan Delimarković, trgovac. Obavljao je dužnost predsednika 1855. godine. Zatim slede Gligorije Jovanović, terzija, koji se kao predsednik opštine pominje u 1856. i 1858. godini, Marko Stojković, koji je dužnost obavljao od 1861. do 1862. i Jovan Smiljanić od 1863. do 1866.
Trgovac Mihailo N. Terzibašić dužnost predsednika beogradske opštine preuzeo je 6. septembra 1866. i na njoj ostao do 14. septembra naredne godine. Mihailo Terzibašić je predstavnik ugledne beogradske porodice koja je i u kasnijem periodu imala istaknutu ulogu u životu beogradske varoši. Terzibašić je bio predsednik opštine u vreme kad je turski paša, 6. aprila 1867. svečano predao ključeve šest srpskih gradova knezu Mihailu Obrenoviću.
PREVARA VLADE: Marta 1871. održani su izbori za predsednika beogradske opštine. Anti vladin kandidat je bio Aćim Čumić, tada profesor Velike škole. Čumića su đaci neobično cenili. Ako je želeo da bude kandidat, morao je da podnese ostavku na profesorski položaj, jer po tadašnjim zakonskim propisima aktivan državni službenik nije mogao da se kandiduje. Čumić je podneo ostavku, ali uslovno: samo ukoliko bude potvrđen za predsednika opštine. Bojao se da mu kao opozicionaru mogu osporiti izbornu pobedu. Vlada mu je uvažila tako uslovljenu ostavku, ali je oklevala da potvrdi izbor za predsednika. Velikoškolci su tada stupili u štrajk, jer je na njegovo mesto bio postavljen Zarija Ugričić. Ministar unutrašnjih dela zatražio je od ministra vojnog da naredi regrutaciju štrajkača velikoškolaca. Postavljen je uslov: ili u školu ili u kasarnu. Studenti su morali da prihvate Ugričića, ali uz uslov da se Čumiću potvrdi izbor za predsednika opštine. Tako je i bilo, ali je po završetku štrajka Čumić uklonjen iz opštine.
PRVA REKONSTRUKCIJA: Beograd u drugoj polovini XIX veka, koji je „jednom rečju oskudan u svemu što jednu varoš ima da obeleži i stavi u red kulturnih varoši“, da bi se prilagodio potrebama savremenog života, morao se iz osnova rekonstruisati i modernizovati. Veliki pobornik rekonstrukcije bio je predsednik beogradske opštine, trgovac Živko Karabiberović koji je u toku dva mandata, prvog od oktobra 1879. do 1. avgusta 1884. godine i drugog od 1. septembra 1887. do 30. decembra 1889. pokretao to pitanje.
Živko Karabiberović pregovarao je sa stranim stručnjacima radi izrade planova nivelacije, snabdevanja vodom projekta kanalizacije, osvetljenja i saobraćaja. Za rešenje ovih problema bili su namenjeni troškovi trošarine koja je zakonom od 13. jula 1884. godine pala u deo opštini i kad je ovaj zakon izglasan u Skupštini vladin poslanik u njoj je bio i dr Vladan Đorđević. Posle samo 52 dana, Vladan Đorđević ušao je u opštinu kao njen predsednik. Na tom položaju zadržao do 10. avgusta 1885. godine.
SUTRA: PAŠIĆ NA ČELU GRADA
Porez za sakadžije
Pre izgradnje vodovoda, važnu ulogu u snabdevanju vodom imale su sakadžije - vodonoše. Oni su u buradima raznosili vodu po kućama. Savska i dunavska voda, korićene za pranje i zalivanje, plaćane su dvostruko niže od vode iz izvora i česama, koja se upotrebljavala za piće i kuvanje. Najskupnja je bila voda iz Topčiderske česme. Na sednici opštinskog odbora maja 1883. godine, kojom je predsedavao Živko Karabiberović, odbornici su tražili da se pitanje sakadžija reguliše. Traženo je da sakadžije obavezno plaćaju porez, da se sastavi njihov spisak i vodi uredna evidencija, da se svaka saka numeriše i da se posebno obeleže sake koje nose pijaću, a posebno tehničku vodu.
„Beogradske novine“
U pripremi ovog feltona koristili smo tekstove koje su koleginice Sonja Jerković, Mirjana Obradović i Milena Radojčić objavile početkom 2000. godine u „Beogradskim novinama“ (broj 136 - 146).
Svi predsednici od 1839.
Ilija Čarapić 1839-1840
Miloš Bogićević 1840
Mladen Žujović 1840-1841
Jovan Tucaković 1844
Stojan Delimarković 1855
Gligorije Jovanović 1856, 1858
Marko Stojković 1861-1862
Jovan Smiljanić 1863-1866
Mihailo Terzibašić 1866-1867
Jovan Nikolić-Čokejić 1867-1868
Vasilije Ivanović 1868
Arsa Lukić 1869-1871
Aćim Čumić 1871
Aleksa Đurić 1871-1872
Dimitrije Popović 1872-1878
Aleksa Stevanović 1878-1879
Živko Karabiberović 1879-1884, 1887-1889
Vladan Đorđević 1884-1885
Mihailo Bogićević 1886-1887, 1894-1896
Svetomir Nikolajević 1887
Nikola Pašić 1889-1891, 1897
Milovan Marinković 1891-1892, 1893-1894, 1901-1902
Petar Tatić 1892-1893
Nikola Stevanović 1896, 1897-1899
Antonije Pantović 1899-1901
Nikola Stamenković 1903
Kosta Glavinić 1903-1907, 1910
Velisav Vulović 1908-1909
Ljubomir Davidović 1910-1914
Đorđe Nestorović 1914
Mihailo Marjanović 1919, 1923-1925
Kosta Jovanović 1919-1920
Filip Filipović 1920
Đoka Karajovanović 1920-1921
Dobra Mitrović 1921-1923
Kosta Kumanudi 1926-1929
Miloš Savčić 1929-1930
Milan Nešić 1930-1932.
Milutin Petrović 1932-1935
Vlada Ilić 1935-1939
Vojin Đuričić 1939-1940
Jevrem Tomić 1940-1941
Ivan Milićević 1941
Miloslav Stojadinović 1941
Dragomir Jovanović 1941-1944
Mihailo Ratković 1944-1947
Ninko Petrović 1947-1951
Đurica Jojkić 1951-1954, 1957-1961
Miloš Minić 1955-1957
Milijan Neoričić 1961-1964
Branko Pešić 1964-1974
Živorad Kovačević 1974-1982
Bogdan Bogdanović 1982-1986
Aleksandar Bakočević 1986-1989
Milorad Unković 1989-1992
Slobodanka Gruden 1992-1994
Nebojša Čović 1994-1997
Zoran Đinđić 1997
Milan Božić v.d. 1997-1999
Vojislav Mihailović 1999
Milan St. Protić 2000-2001
Radmila Hrustanović 2001-2004
Nenad Bogdanović 2004-2007
Zoran Alimpić v.d. 2007-2008
Dragan Đilas od 19. 8. 2008