BEOGRADSKE PRIČE
Okamenjeni rudnici kreča ispod grada
Zoran Nikolić | 08. maj 2014. 10:45 | Komentara: 0
Gradske opštine: Rakovica i danas leži na majdanima iz 19. i 20. veka. Mladi stručnjaci Centra za urbani razvoj silazili duboko u napuštena okna
TERITORIJA današnje opštine Rakovica nalazi se na području koje je u prošlosti, pored ostalog, bilo poznato i kao rudarski kraj. Najstariji rudnici, još iz praistorijskog perioda, utvrđeni su na području Avale. Poznato je da je ovo područje bogato olovom, cinkom, živom i srebrom, tako da veliki broj majdana nije iznenađenje.
O istraživanju u ovoj oblasti govorio nam je arheolog Rade Milić, koji je vodio tim mladih stručnjaka koji su tražili stare rakovičke rudnike u okviru programa Centra za urbani razvoj „UnderGrad“, koji je podržalo Ministarstvo kulture Republike Srbije.
Majdani stari dva veka
- Pažnju smo uglavnom posvetili kopovima koji su bili aktivni krajem 19. i početkom 20. veka - objašnjava Milić za „Beogradske priče“. - Tadašnja tehnologija vađenja rude zahtevala je bušenje dugačkih tunela da bi se došlo do sirovine. Prateći primere avalskih rudnika, koji su danas dostupni, znali smo da tuneli mogu biti dugački i nekoliko kilometara. Još nije poznato koja se vrsta rude vadila u rakovičkim rudnicima.
Kako objašnjava naš sagovornik, prostor šire okoline Avale, u pravcu Rakovice, do sada nije ozbiljno istraživan. Podaci koji govore o podzemnoj eksploataciji u periodu pre industrijalizacije opštine veoma su retki.
Upravo smo ove rudnike pokušali da nađemo. Za pronalaženje tačnih lokacija ulaza u majdane koristili smo stare karte, izrađene pre Drugog svetskog rata, koje prilično precizno prikazuju tačan položaj starih majdana. Veliki broj ulaza u okna danas je urušen, zatrpan ili zazidan. Nalaze se na prostoru koji nije urbanizovan i manje je pristupačnim delovima opštine. Dalja istraživanja zahtevaju detaljniju analizu postojećih podataka kao i obilazak lokacija.
Položaj majdana uglavnom je koncentrisan na području stare Rakovice, na prostoru od Lisičjeg potoka do podnožja Straževice. Većina rudnika bili su aktivni sve do početka Drugog svetskog rata, a posle ovog velikog vojnog sukoba eksploatacija nije obnovljena.
Urbanizacija ubila rudarstvo
- Rakovica je dobila novu ulogu u tadašnjoj državi - nastavlja mladi arheolog svoje pripovedanje. - Tokom izgradnje naselja sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka, mnogi ulazi koji su vodili u stare rudnike zabetonirani su. Zato smo za pronalaženje tačnih mesta kroz koja se ulazilo u rudarska okna koristili geološku kartu koju su izradili francuski kartografi 1930. godine. Stari majdani su veoma jasno prikazani na geološkim kartama koje su nastale pre urbanizacije opštine.
RAKOVIČKI ZORO OSVETNIK
- Starosedeoci koje smo upoznali prilikom istraživanja ispričali su nam jednu zanimljivu priču - dodaje Milić. - Posle završetka eksploatacije, ovi prostori su nakratko dobili sasvim drugačiju ulogu. U njima su snimali filmovi. Jedan od poznatih među njima jeste „Zoro Osvetnik“, rađen u tadašnjoj međunarodnoj koprodukciji.
Prenoseći ugaone koordinate, kartu smo prelepili preko današnjeg prostora opštine. Dodatno smo je pozicionirali ravnajući je s tri poznate tačke. Nakon obeležavanja lokacija majdana na staroj karti, skinuli smo je i dobili položaje danas.
Na osnovu podataka dobijenih preko stare karte, obavljena su terenska istraživanja. Majdan se prema lokaciji sa geološke karte nalazio na padini ispod današnje Susedgradske ulice, na prostoru gde se sada nalazi šuma. U blizini mesta koje obeleženo kao majdan, arheolozi su naišli na betonsku strukturu, koja je pod pritiskom zemlje delimično urušena. Velika je verovatnoća da je upravo ovo mesto zabetoniran, plombiran, ulaz u okno starog majdana.
Pažnju naših istraživača posebno su privukli rudnici kreča u Godominskoj ulici, koja je nekada nosila naziv Skojevska. Oni su neozidani, iskopani u prirodnoj steni - krečnjaku. Ovi podzemni prostori nastali su vađenjem materijala od kojih je pravljen kreč. Formirani su verovatno proširenjem prirodnih pećina tokom dužeg vremena eksploatacije. Tuneli i galerije velikih površina prodiru duboko ispod naselja u Ulici Luke Vojvodića, a pojedini delovi su zarušeni erozijom. Na mestu na kojem su naši sagovornici utvrdili lokaciju rudnika kreča, na karti iz 1930, nalazi se obeleženo devet ulaza, pored kojih se nalazi natpis „Krečane“.
Tuneli se protežu duboko ispod Skojevskog naselja, a građevinari su imali velikih problema s podzemnim tunelima ispod današnje Rakovice.
GODOMINSKA ULICA
Naši sagovornici su, kako kažu, preliminarno istražili i prostor koji se nalazi pored stambene kuće u Godominskoj ulici, kod broja 9. - Objekat je velike površine i sastoji se od niza galerija spojenih širokim ulazima - potvrđuje Milić. - Nakon prestanka eksploatacije 1952. godine, korišćen je za gajenje pečuraka.
Ulaz u „Agarušu“
Verovatno najimpresivniji prostor na koji su naleteli naši istraživači je „Agaruša“, To je kolosalni objekat ispod Vrbničke ulice, neozidan je, a sazdan je u prirodnoj steni. Nalazi se iznad nadvožnjaka, u Vrbničkoj ulici, na potezu od sportskog centra u pravcu Osnovne škole „Nikola Tesla“. U njega vode dva posebna ulaza, sa iste strane objekta, na razdaljini od oko 15 metara. Oba ulaza su ozidana i na njima se nalaze limena vrata, jedna od njih su sa oznakom „IMR“. Objekat je usečen u steni, nije ozidan, osim na ulaznom delu. Milić pretpostavlja da je verovatno služio kao magacin u okviru Industrije motora iz Rakovice.
Uništavanjem industrije u Rakovici, tokom devedesetih godina, pa sve do danas, ovaj objekat je uglavnom služio za uzgajanje pečuraka - zaključuje Milić. - Okolno stanovništvo ga naziva i „Pečurkara“. Mislili smo, u početku, da je naziv „Agaruša“ nastao po nekoj devojci koja je nekad davno živela tu, tako nam je zvučalo. Ali smo kasnije naišli na mapu oslobađanja Beograda. Između strelica koje pokazuju napredovanje oslobodilaca Beograda, stoji naznaka „Fabrika Aga Ruša za oksigen i disugen“. Tako da je ovaj objekat koristio neki gazda Aga Ruša za svoju fabriku gasova.
http://www.novosti.rs/vesti/beograd.74. ... spod-grada